نگاهی به ماهیت و چگونگی حسابرسی داخلی

حسابداری تعهدی یکی از شاخه‌های حسابداری است که در آن، شیوه ثبت اسناد و مستندات مالی، دایر ورود و خروج نقدی سرمایه نبوده و همین باعث می‌شود تا این سبک حسابداری کمتر در قید زمان باشد. البته این تنها مزیت حسابداری تعهدی نیست و در ادامه متوجه موارد بیشتری خواهید شد.

حسابرسی داخلی بیش از آنکه یک ساختار و پروسه عملیاتی به منظور پیشبرد امور باشد، یک موقعیت نظارتی و مشاوره‌ای در زمینه ارزیابی پروسه‌های مالی سازمان است.  با این حساب این شاخه از حسابرسی را می‌توان مؤثر در بخش‌های نظارتی سازمان دانسته و صحت‌سنجی امور مالی را به آن محول کرد. همین نقش نظارتی و مشاوره‌ای باعث شده تا بی‌طرفی و عدم اثرپذیری از جایگاه سازمان، به یک شاخصه حیاتی برای موفقیت در حسابداری داخلی بدل شود. به طوری که شخص متعهد به پیشبرد حسابرسی داخلی باید در برابر حفظ بی‌طرفی متعهد بوده و بدون در نظر گرفتن جوانب مختلف امور و مصالح افراد، به طور دقیقی صورت‌های مالی، اسناد و مستندات، مشکلات و خطاهای ایجاد شده در پروسه حسابداری را مورد ارزیابی و ریشه‌یابی قرار دهد. با طرح نام حسابرسی داخلی این سؤال در ذهن ایجاد خواهد شد که آیا اساساً غیر از حسابرسی داخلی با حیطه دیگری مانند حسابرسی خارجی هم ممکن است مواجه شویم؟ پاسخ مثبت است اما تفاوت حسابرسی داخلی با حسابرسی خارجی  چیست؟ جواب سوالات خود را می توانید در سایت شرکت حسابداری محاسبان خبره پیدا کنید.

تفاوت حسابرسی داخلی با حسابرسی خارجی

پاسخ به پرسش پایانی بخش اخیر در خود پرسش نهفته است؛ داخلی و خارجی. در حسابرسی خارجی ، شخصی از خارج سازمان یا شرکت، با مسئولیت نظارتی به بررسی پروسه‌های مالی و سیستم حسابداری پرداخته و با در نظر گرفتن قوانین حقوقی، استانداردهای حسابداری و تعهدات موجود در مورد درستی آن‌ها قضاوت می‌کند. معمولاً سهامداران و افراد ذی‌نفعی که در خارج از ساختار سازمانی قرار دارند، از حسابرسی خارجی برای اطمینان از صحت اطلاعات مالی شرکت یا سازمان کمک می‌گیرند. اما در حسابرسی داخلی یک فرد از داخل سازمان پروسه‌های مالی را از حیث اعتبار، ریسک مالی و شانس وقوع خطا در سازوکار مورد تحلیل قرار می‌دهد. به بیانی دیگر جنبه مشاوره و مشورتی حسابرسی داخلی بر جنبه نظارتی آن غالب است و شخص تلاش می‌کند تا راهکارهایی برای بهبود عملکرد سیستم مالی شرکت ارائه دهد.

اهداف حسابرسی داخلی

در هر شاخه و حیطه خاصی از حسابداری، بسته به روش‌ها و مهارت‌های موجود، برخی از مسائل بیش از سایرین مورد توجه قرار گرفته و اهداف آن شاخه حسابداری محسوب می‌شوند. در مورد حسابرسی داخلی ، می‌توان اهداف زیر را در نظر گرفت:

1)            بهبود سیستم نظارتی سازمان از طریق افزایش کارایی سازوکارهای کنترلی

نظارت بخشی لاینفک در حسابداری داخلی است و همیشه به فراخور موقعیت، میزان خاصی از آن در پروسه‌ها و وظایف آن به چشم می‌خورد. حسابرس داخلی، باید برنامه‌های خاصی را به منظور نظارت بر حسن اجرای وظایف هر بخش تنظیم کرده و بسته به برنامه‌های کلان و راهبردهای بلندمدت، به رشته تحریر درآورد. این برنامه‌ها باید ضمن پایبندی به اصول و استانداردهای حسابرسی، در جهت انطباق کامل با سیاست‌ها و قواعد داخلی سازمان نیز گام برداشته شود.

2)            حفاظت از دارایی‌های مالی و نیروی انسانی سازمان

سوای امور نظارتی، در تدوین برنامه‌های مالی بخش‌ها نیز، شاهد حضور فعال حسابرسی داخلی هستیم. حسابرسی داخلی با گردآوری اطلاعاتی روشن در مورد بخش‌های مختلف شرکت کمک می‌کند تا مدیران بتوانند با دید بازی، در مورد برنامه‌های آینده هر بخش تصمیم‌گیری کنند. به بیانی دیگر در حسابرسی داخلی برای حفاظت از دارایی‌ها و افزایش آن‌ها به مدیریت بخش‌های مختلفی کمک می‌شود. در کنار دارایی‌ها و اموال، حفظ و مدیریت نیروی انسانی نیز یکی دیگر از جوانب این نقش مشاوره‌ای-نظارتی هستند. حسابرسی داخلی پیش از وقوع بحران‌های جدی، با اتکا بر نتایج حاصل از سیستم نظارتی، در مورد آن‌ها به مدیریت خبر داده و در پیشگیری آن‌ها مشارکت فعالی دارد.

3)            ارزیابی میزان درستی و صداقت گزارش‌های مالی

یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های سیستم مدیریتی و سهامداران یک مجموعه، وجود خطاهای تعمدی و به بیانی دیگر دروغ در صورت‌های مالی است. در حسابرسی داخلی شخص همچون یک کارآگاه ماهر با بررسی جزئیات مختلف صورت‌های مالی از درستی و واقعی بودن اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی اطمینان حال می‌کند.

همچنین اطلاعات بیشتردر مورد موسسه خدمات مالی تهران را در سایت مشاهده کنید.

4)            شناسایی بخش‌های زیان‌ده در سازمان

حسابرس داخلی باید با در نظر داشتن جوانب مختلفی، همواره میزان کارآمدی و نقاط قوت و ضعف هر سیاست مالی جاری را مورد تحلیل قرار دهد. این کمک می‌کند تا در صورت هدررفت سرمایه در یک بخش خاص، حسابرس داخلی به سرعت نکات کلیدی و مهم برای مقابله با آن را به تیم مدیریت گوشزد کند. در کنار شناسایی محل هدررفت، همواره حسابرسی داخلی راه‌های بهبود، اصلاح یا حذف بدون مشکل آن بخش از سیاست‌های مالی را نیز باید ارائه کند.

دایره اختیارات و وظایف حسابرسی داخلی

حسابرس داخلی ، باید دو دسته از گزارشات کلی را مورد ارزیابی مستمر قرار دهد:

• سیستم‌های مالی و حسابداری: این بخش مشتمل بر مدیریت بودجه، ارزیابی میزان سرمایه، روش‌های متمایز پرداختی‌های مختلف و جمع‌بندی سال مالی است.
• گزارش‌های عملیاتی: این بخش نیز مشتمل بر کنترل منابع مختلفی از جمله مواد اولیه، نیروی انسانی و موجودی انبارها، استخدام نیروها، کنترل ورود و خروج سرمایه در قالب‌های مختلفی از جمله چک، رسید، اوراق بهادار و حتی وجه نقد به عنوان مواردی مانند تنخواه.

تقریباً با بررسی این دو دسته از اسناد و مستندات، حسابرس داخلی ، به اشراف کافی نسبت به وضعیت مالی بخش‌های مختلف دست پیدا می‌کند. هرچند هر یک از این بخش‌ها پیچیدگی و جزئیات بسیار زیادی دارد و انجام آن اصلاً کار ساده‌ای نیست.

ویژگی‌های یک حسابرس داخلی شایسته

حسابرس داخلی مستقیماً از سوی هیئت مدیره متصدی امور شده و همواره در طول پروسه‌های مختلف مالی، نماینده نظارتی سطح عالی مدیریت سازمان محسوب می‌شود. این یعنی از حیث اختیارات هیچ رابط سوم شخصی بین حسابرس داخلی و هیئت مدیره وجود نداشته و این فرد صاحب بیشترین نفوذ در امر نظارت بر رویدادهای مالی است. بر همین مبنا فردی که تصدی پست حسابرسی داخلی را در برنامه دارد، باید دارای برخی ویژگی‌های خاص باشد. بر اساس مطلب شرکت حسابداری محاسبان تلاشگر خبره ویژگی‌هایی از جمله:

• شیوایی بیان و بهره‌مندی از فن بیان قوی و اثرگذار در تعامل با افراد مختلف شرکت
• اشراف بالا نسبت به اصول، قواعد و استانداردهای حسابداری
• استقلال رأی و مقاومت بالا در برابر عوامل تطمیع‌کننده
• حفظ ثبات در نظرات و داشتن مواضع روشن نسبت به امور مالی مختلف
• در اولویت قرار دادن مصالح مجموعه؛ نه یک شخص، جایگاه یا حتی تیم خاص مدیریتی
• پرهیز از جهت‌گیری نسبت به بخش‌های مختلف امور مالی
• توانایی مدیریت بحران و چاره‌اندیشی در مواقع ضروری
• داشتن شناخت کامل نسبت به اهداف، سیاست‌ها و حیطه عملکرد شرکت؛ چه در جزئیات و چه در کلیات