زلزله پشت در است!

از آنجا که کشور ما، بر روی یکی از دو کمربند زلزله خیز جهان واقع شده است و با وجود گسل های فراوان، ایران یک کشور زلزله خیز به شمار میرود و وقوع مکرر زمین لرزه در بخش های مختلف کشور، امری طبیعی است.
ایران ششمین کشور زلزله خیز جهان است که ۹۰ درصد خاک آن بر روی گسل های زلزله واقع شده است.
در یک دهه گذشته، آمار وقوع زلزله در کشور ما، در حدود ۹۵۰ عدد بوده است که از این آمار به طور متوسط، هرسال یک زلزله ۶ ریشتری و و هر ۱۰ سال یک زلزله ۷ ریشتری، به وقوع پیوسته است و باعث شده است ایران از حیث آمار کشته شدگان زمین لرزه، در رده چهارم دنیا قرار بگیرد‌.

چه باید کرد؟ آیا در قرن ۲۱ و با وجود پیشرفت علم و تکنولوژی، میتوان دست روی دست گذاشت و شاهد از بین رفتن جان و مال خود در اثر این حوادث بود؟ یقینا خیر! در حالی که زلزله یک پدیده طبیعیِ غیر قابل پیش بینی است، اما میتوان با استفاده از تکنیکهای به روز در صنعت ساخت و ساز و استفاده از مصالح ایمن، تا حد زیادی از شدت خسارات آن کاست.

در این مطلب به مواردی که میتوان در هنگام ساخت خانه به آنها دقت کرد تا بتوانیم خانه ای ایمن در برابر زلزله داشته باشیم، اشاره خواهیم کرد.

عامل خرابیهای ساختمان در اثر زلزله چیست؟

همانطور که گفته شد، امروزه با استفاده از تکنیکهای به روز در صنعت ساخت و همچنین استفاده از مصالح ایمن، استاندارد و معتبر، میتوان تا حد زیادی از آسیبهای ساختمانی در اثر زلزله، جلوگیری کرد.
بخش هایی از ساختمان که توجه به نوع ساخت ایمن و اصولی آنها میتواند ساختمان را در برابر زلزله ایمن کند به شرح زیر است:

▫️فونداسیون:

فونداسیون که پایین ترین بخش ساختمان را در بر میگیرد و بار ساختمان از طریق آن به زمین منتقل میگردد، یکی از بخش های مهم ساختمان است که در صورت پیاده سازی اصولی میتواند نقش مهمی در استحکام و ایستایی ساختمان داشته باشد.
میلگرد یکی از اجزای اصلی در اجرای فونداسیون به شمار میرود و استفاده از نوع مناسب و استاندارد آن در اجرای فونداسیون بسیار مهم است. به همین دلیل قیمت میلگرد در اجرای این بخش از ساختمان ویژه ای دارد.

▫️ستون ها:

در تخریبات ناشی از زلزله های گذشته، آمارها این موضوع را نشان میدهند که اکثر این تخریبها به دلیل مقاوم نبودن ستونها و شکست آنها بوده است که این موضوع میتواند به دلایلی مانند تخریب بتن و یا ناکافی بودن تعداد گره ها در مکان های مشخص بوده باشد. از طرف دیگر، استفاده اصولی از تیرآهن های با کیفیت و استاندارد هم در استحکام ستونها، نقش دارد. بنابراین میتوان قیمت روز آهن آلاتی مانند قیمت تیرآهن در انواع مختلف را نیز در اجرای ستون، با اهمیت دانست.

▫️قرارگیری هسته سازه در موقعیت مناسب

بخش اصلی سازه که میتواند هنگام زلزله، نقش مهمی در رفتار سازه ایفا کند، هسته سازه است؛ هرچند که طبق آمارها، درصد کمی از ساختمان های تخریب شده در اثر زلزله، به دلیل بی قاعدگی هسته راه پله و آسانسور تخریب شده اند.
اما با این حال، توجه به قرارگیری هسته سازه در موقعیت مناسب و ایمن خود، یکی از ارکان مهم ساخت یک ساختمان ایمن در برابر زلزله است.

▫️تعداد طبقات

یکی دیگر از عوامل تخریب ساختمان در اثر زلزله، تعداد طبقات آن است. آمارها حاکی از آن است که تخریب در اثر زلزله، در ساختمانهایی با تعداد طبقات بالا (بیش از ۳ طبقه) بیش از ساختمانهایی است که تعداد طبقات آنها کمتر است. بنابر این رعایت اصول و ایمن سازی ساختمان در ساختمانهایی با طبقات بالا، اهمیت بیشتری پیدا میکند.

▫️شکل پلان کف

از دیگر مواردی که برای ایمن سازی ساختمان در برابر زلزله باید به آن توجه کرد، شکل پلان کف است‌. پلان کف مربعی، در مقایسه با پلانهایی با اشکال I، X و یا + رفتار لرزه ای بهتری دارد‌؛ بنابراین در هنگام طراحی ساختمان باید به موارد این چنینی هم توجه کرد تا کمترین آسیب ناشی از زمین لرزه را در ساختمان شاهد باشیم.

▫️طبقه همکف نرم

طبقه نرم، طبقه ای است که به دلیل وجود درب، پنجره یا فضاهای تجاری بزرگ، از مقاومت و استحکام کمتری در برابر زلزله برخوردار است.
حال اگر طبقه همکف این ویژگی را داشته باشد و یا به اصطلاح نرم باشد، میتواند سبب آسیب پذیری بیشتر در برابر لرزش های زمین شود. معمولا طبقه همکف نرم، زمانی ساخته میشود که قرار است برای اهداف تجاری و ایجاد فضاهای وسیع مورد استفاده قرار بگیرد.
پس میتوان گفت جهت جلوگیری از آسیبهای احتمالی در هنگام زلزله باید به اصول ایمنی در طبقات همکف نیز توجه کرد.

▫️شکل ساختمان در طبقات بالایی

تجربه و مشاهدات ثابت کرده است که ساختمان هایی که طبقات بالایی آنها، شکلی منظم دارند در مقابل ساختمانهایی که طبقات بالایی آنها دارای شکست و یا عقب نشینی است، مقاومت بیشتری در برابر لرزشهای حاصل از زمین لرزه از خود نشان میدهند؛

بنابراین توجه به این نکته نیز در هنگام طراحی ساختمان هائز اهمیت است.

حرف آخر:

همانطور که گفته شد، کشور ما بر روی کمربند زلزله واقع شده است و وقوع چندین زلزله با درجه ریشترهای کم و زیاد در طول سال و در نقاط مختلف کشور، اجتناب ناپذیر است.
چیزی که مسلم است، این است که با توجه به تکنیکها و روشهای امروزی میتوان از آسیبهای ناشی از خرابی ساختمان، تا حد زیادی جلوگیری کرد.
در کنار روشها، تکنیک ها و اصول ساخت ایمن، استفاده از ابزارها و مصالح ایمن و استاندارد هم، نقش بسیار مهمی را در این زمینه بازی میکند. اجتناب از خرید و تهیه مصالح تقلبی و غیر استاندارد به دلیل قیمت کمتر، مساله بسیار مهمی در تامین ایمنی ساختمان است.
در کنار این موارد، اجرای صفر تا صد کار توسط افراد متخصص و مجرب نیز مساله هائز اهمیتی است تا بتوانیم با رعایت تمام این موارد، شاهد کمترین میزان آسیب از وقایع طبیعی مانند زلزله باشیم.